Esta vindeira quinta, 20-N, cúmprense 50 anos do pasamento do ditador Francisco Franco. Un home que comezou o seu goberno de feito, elixido por unha xunta militar golpista, matando ao pintor galego Francisco Miguel (29 setembro 1936) e morreu matando aos galegos Xosé Humberto Baena e José Luis Sánchez-Bravo Hidalgo, canda outros tres mozos, o 27 de setembro de 1975.
Mais hoxe cómpre lembrar a ollada do neno que fun diante daquela nova. Convén precisar que a sociedade aquela mudara e puña moitas veces (como no caso da miña familia ) aos nenos e nenas no centro do proxecto vital dos pais e nais. Mais de ningún xeito isto quería dicir que tivésemos opinión nin voz, para “as cousas dos maiores”. E moito menos para falar de política nin escoitar as confusas e fragmentarias conversas que mantiñan sobre este e outros temas conexos o/as maiores.
Agás unha conversa que seica sucedeu a mediados de agosto de 1975 na que, meu pai e máis eu (o seu fillo máis vello), no coche familiar aparcado na beira da alameda de Ordes, falamos. O meu paiciño díxome que o franquismo ía a peor, que o meu curmán (Xosé María Brañas, fillo de Benedicta Pérez Lema, irmá do meu pai) fora acusado de delitos de natureza política polo réxime e que estaba preso no cárcere da Coruña, na que un outro irmán da súa nai e do meu pai exercía de subdirector, feito que achegaba algo de consolo mais que ao noso tío debeulle xerar máis dun problema. Rematou meu pai (prudente na fala entre os prudentes) subindo a voz “Cando eu era rapaz fixeron unha guerra en Europa para acabar co fascio e aquí aínda seguen mandando…”.
Tampouco entendín outra conversa que era excepcional na regra daquela prudencia case silente; a que tiven coa miña nai na cociña da casa unha mañá cedo, quizais poucas horas antes ou despois dos cinco asasinatos xudiciais, o 27 de setembro de 1975. Pregunteille porque estaba medio chorando e só me contestou …”non puiden durmir en toda a noite pensando neses rapaces…”.
“De neno as cousas axiña se esquecen e eu, con estes antecedentes tan próximos, non lembro relacionar a morte de Franco coa solución daqueles problemas que sentían os meus pais e tanta outra xente”
Mais xa saben vostedes. De neno as cousas axiña se esquecen e eu, con estes antecedentes tan próximos, non lembro relacionar a morte de Franco coa solución daqueles problemas que sentían os meus pais e tanta outra xente. Porque o primeiro que impactou nas vidas da cativada foron as ferias que tivemos pola morte do ditador. Sete días sen aulas! Con razón o irmán máis novo dunha miña amiga compostelá dixo que ogallá morrese Franco todos os días para non ir ao cole. Despois, o que ratificou o meu afastamento infantil co franquismo (teño que recoñecer que sementado xa antes nas falas dos rapaces maiores do transporte escolar e nas sabias ensinanzas de bos mestres) foi aquel señor con garabata negra e rechamantes orellas que choraba na tele pola morte daquel vello. Moito despois souben que aquel Carlos Arias fora un fiscal militar nomeado polo goberno de feito para facer posíbel a execución de milleiros en Málaga despois da conquista franquista da cidade, en febreiro de 1937.
Até o seu remate (logo de meses, máis ben anos, da morte do ditador) o franquismo mantivo a chave dunha grande gaiola, máis ou menos ampla ou habitábel por tempadas-mais gaiola en último de contas-, que oprimiu as liberdades da cidadanía, consolidou a inxustiza social garantíndolle a un fato de privilexiados moi desequilibrantes beneficios e regalías e botou, sobre todos os pobos do Estado, ducias de anos de atraso non só económico, senón tamén político, como ultimamente estamos a ver.
Da opresión económica, cultural, social e lingüística que sufriu o noso País cumprirá falarmos noutra ocasión.
