Natural da parroquia de Santiago de Oliveira, Fernando Groba Bouza é licenciado en Filoloxía Galega (USC), titulado Especialista en Filoloxía Galega e Identidade Cultural (UVigo), doutor en Estudos Lingüísticos (UVigo e UDC) e actualmente profesor titular de Lingua e Literatura Galega no IES do Barral de Ponteareas. É co-autor do libro “O Exilio de nacer. Pensamento e linguaxe na escrita de Alfonso Pexegueiro” xunto a Nuria Araujo García e Antía Marcote Cal. Con anterioridade foi tamén concelleiro de Cultura e Lingua no Concello de Ponteareas, lector na UMinho (Braga), profesor colaborador da Secretaría Xeral de Política Lingüística e técnico de normalización lingüística nos concellos de Porto do Son e de Tomiño.
Por que un libro (“O exilio de Nacer”) dedicado a Alfonso Pexegueiro? De onde parte a idea?
O porqué dun libro dedicado a Alfonso Pexegueiro respóndese de forma moi doada: porque non había ningún libro dedicado ao escritor que iniciou a renovación da poesía galega na Transición.
A idea xurdiu da profesora e catedrática de Lingua e Literatura Galega Nuria Araújo García. Eu fun alumno dela no curso 2021/22 para preparar as oposicións no ensino secundario e ela, un día, levou un poema de Alfonso Pexegueiro para facer o comentario literario: “A muller de Seraogna”. Nese momento, eu era concelleiro das áreas de Cultura e de Lingua do Concello de Ponteareas e, cando vin o poema, emocioneime moito porque tivera e tiña a sorte de coñecer en persoa ao escritor.
“A idea do libro xurdiu da profesora e catedrática de Lingua e Literatura Galega Nuria Araújo García”
Desde o Concello, había un anos que sacaramos unha edición en libro-DVD da versión teatralizada da súa obra Illa das mulleres loucas e tres que sacara outro volume que recolle catro poemarios de Pexegueiro para iniciar unha colección chamada “Creadores ponteareáns”. Esta iniciativa nacera, precisamente, para visibilizar as e os artistas de Ponteareas que incluso eran descoñecidas/os para as persoas que aquí vivimos.
Entón, eu decidín levarlle a Nuria un exemplar de cada un dos libros (casualmente, aínda quedaban dous ou tres exemplares de A viaxe á illa das mulleres loucas) porque sentín que ía ser unha persoa que os ía apreciar moito, ademais de que lle podían ser de moita axuda na preparación das clases. E así foi. Pouco despois comezou coa idea de que tiñamos que facer algo sobre Pexegueiro, para que se coñecese e valorase máis a súa obra. Nuria, a seguir, falou cunha ex-alumna dela, tamén da academia, que había pouco que sacara a praza de funcionaria no ensino secundario, Antía Marcote Cal, e, a finais do 2023, solicitaron unha cita coa Alcaldesa de Ponteareas, alá foron coa proposta, que, como non podía ser doutro xeito, foi apoiada e redirixida para a Deputación de Pontevedra, que foi quen publicou o libro.
Ten Pexegueiro o recoñecemento debido dentro da literatura galega? Que lugar pensades ocupa a súa obra? Estáselle a facer xustiza?
Non. Nin de lonxe. Pexegueiro creou, xunto a Reixa, o Grupo Rompente no verán de 1975 e publicou Seraogna co propio selo do colectivo en maio do 76. Este foi o libro que, tal e como recoñece Xosé Luís Méndez Ferrín, foi o que veu mudar e revolucionar a nova poesía galega co seu neo-surrealismo. Logo, foi un dos fundadores da Asociación de Escritores e Escritoras en Lingua Galega e o seu primeiro secretario e dirixiu a revista Escrita, no entanto, a finais dos 80 foise do grupo que el mesmo ideara e creara e, sobre 1985, deixou a secretaría da asociación, tamén por disidencia con parte da directiva, e foise para Barcelona ata que regresou no ano 2000.
“Pexegueiro creou, xunto a Antón Reixa, o Grupo Rompente no verán de 1975”
Neses 15 anos, que el aproveitou para seguir escribindo e publicando, sempre co espírito inicial de Rompente, a crítica literaria ocultouno á mínima expresión. Tanto é así, que a propia Antía e mais eu, que estudamos na mesma universidade e tivemos practicamente o mesmo profesorado, decatámonos que practicamente non nos falaran del cando estudamos a literatura despois do ano 75.
Este silenciamento ou desvirtuamento, máis ou menos propositado, prexudicou a posta en valor e o recoñecemento que tanto o escritor como a súa obra tiñan que ter. No seu lugar, figuras como Ferrín e Reixa (así como tamén Avendaño e Romón, que se incorporaran a Rompente cando aínda estaba Pexegueiro) víronse favorecidas para aumentar os seus propios recoñecementos, agora ben, con actitudes ben diferentes, Ferrín sempre puxo a Pexegueiro por diante, en cambio, os seus ex-compañeiros de grupo nin sempre foron todo o leais e legais que deberían ser con el e coa verdade.
Se se lle está a facer xustiza agora a Pexegueiro? Aínda non. Falta moito. Nós non somos nin os primeiros nin os segundos a reivindicar a obra e figura do escritor que mudou o camiño da nosa poesía da Transición para sempre. Nomes como o propio Ferrín, Isaac Lourido, Luciano Fernández, Manuel López Foxo son algúns dos que ergueron a súa voz na defensa e recoñecemento de tan ilustre poeta. Con este libro, nós quixemos poñer un granciño de area máis.
Como está sendo divulgada e por quen a obra de Pexegueiro e concretamente este libro?
A obra de Pexegueiro está a ser divulgada por todas aquelas editoriais e institucións que teñen publicados os seus traballos e por moitas profesoras, escritoras… que coñecen a súa admirable pluma.
“Aínda non se se lle está a facer xustiza á obra e o legado de Pexegueiro”
No caso do libro O exilio de nacer. Pensamento e linguaxe na escrita de Alfonso Pexegueiro, agora mesmo, a difusión está nas mans da Deputación de Pontevedra que, dende o Arquivo Provincial, está a enviar exemplares a todas aquelas bibliotecas que considera fundamentais. Fixo tamén unha presentación, conxuntamente con Concello de Ponteareas, nun dos institutos de ensino secundario da vila, con alumnado de 4.º da ESO e enviou 10 exemplares para algunhas editoriais para darlle sentido ao ISBN comercial e así facelo presente nese eido a nivel internacional.
Ademais, unha vez que pasen tres meses dende a primeira presentación oficial, nós tamén podemos facer outras alí onde o estimemos oportuno e necesario. E quen quixer un exemplar, só ten que achegarse á Biblioteca Municipal de Ponteareas ou ao Arquivo Provincial da Deputación de Pontevedra e pedir un.
Ten Pexegueiro o recoñecemento debido por parte dos seus primeiros compañeiros nos tempos de Rompente?
Tal e como xa foi dito antes, non. Para alén de comprobar en entrevistas e congresos que o ocultan, eu mesmo quixen falar e entrevistar para o capítulo que eu escribín para o libro ao propio Antón Reixa. Conseguín o seu contacto telefónico e falei con el por WhatsApp. Primeiro amosouse colaborador e díxome que si. No entanto, cando quixen concretar para quedar comezou a facerme preguntas de quen era eu e para que era a entrevista. Volvinlle repetir para que era a entrevista (e volvinlle dicir que era para un estudo sobre a orixe do Grupo Rompente) e preguntoume quen era eu. Cando lle dixen que era un filólogo e que era concelleiro ou ex-concelleiro de Cultura e Lingua de Ponteareas, nunca máis me volveu dirixir a palabra.
