A mediados dos anos setenta, mentres o réxime franquista agonizaba e España buscaba unha saída pactada á ditadura, teceuse nas sombras un dos acordos máis escuros e decisivos da historia recente: o pacto secreto entre Juan Carlos I e Henry Kissinger para entregar o Sáhara Occidental a Marrocos. Aquela operación diplomática, invisible para a maioría da sociedade española, supuxo a traizón directa de máis de 70.000 saharauís con DNI español, persoas ás que España tiña a obriga legal e moral de protexer como cidadáns propios.
Nun momento no que se proclamaba a chegada da democracia, as decisións cruciais non se tomaban nas Cortes nin coa participación da cidadanía, senón en despachos afastados, onde a xeopolítica de Estados Unidos definía o destino do último territorio colonizado de África. Juan Carlos, consciente de que o seu trono dependía do aval de Washington, aceptou convertelo nunha moeda de cambio: entregar un pobo enteiro á ocupación marroquí a cambio do apoio norteamericano á súa coroación e ao relato idílico da “Transición modélica”.
Mentres España proclamaba a súa vontade de modernización, os feitos eran outros:
Non se completou a descolonización, a pesar das obrigas recoñecidas pola ONU.
Permitíuse a invasión marroquí e a posterior “Marcha Verde”.
Abandonouse o territorio sen garantir a protección da súa poboación, como esixe o dereito internacional.
Aquel pacto foi o detonante dunha cadea de acontecementos devastadores. A poboación saharauí sufriu bombardeos con napalm e fósforo branco, éxodos masivos polo deserto, desaparicións forzadas, execucións extraxudiciais e un sistema de apartheid que continúa hoxe nos territorios ocupados. Miles de familias seguen separadas cincuenta anos despois, e máis de 170.000 persoas viven aínda en campamentos de refuxiados no deserto de Alxer.
A monarquía española, presentada como piar da reconciliación nacional, inxectou os seus alicerces sobre unha traizón histórica que nin o Estado nin a Casa Real recoñeceron nunca. España non só abandonou a cidadáns seus: entregounos deliberadamente a unha potencia invasora para satisfacer a estratexia de Estados Unidos no Magreb e asegurar a supervivencia dun novo réxime herdado —non elixido— do franquismo.
Por iso, medio século despois, a ferida segue aberta. O pobo saharauí non esquece. E cada vez máis sectores da sociedade española comezan a asumir que a chamada Transición foi, en parte, un pacto constrúdo sobre silencio, impunidade e a renuncia consciente a un deber histórico.
Hoxe, cando o dereito á autodeterminación segue bloqueado, recordar este pacto oculto non é un exercicio de memoria: é unha necesidade política e moral para entender a responsabilidade que España segue tendo, e para romper coa narrativa oficial que pretende agochar unha das maiores infamias da nosa historia contemporánea.
